Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku

Zrozumieć Białystok - pamięć i niepamiętanie. Warsztaty z publicznej dyskusji

W czwartek 3 marca, o godz. 18.00 zapraszamy na kolejne warsztaty z publicznej dyskusji z cyklu „Oto czym jesteśmy/jesteście – zrozumieć Białystok” – poświęcone problematyce pamięci i niepamiętania (pl. Uniwersytecki 1, I piętro, aula).

Spotkanie poprowadzą inicjatorki cyklu: Danuta Zawadzka, Katarzyna Niziołek i Katarzyna Sawicka-Mierzyńska, a udział wezmą w nim między innymi: Edmund Dmitrów, Krzysztof Gedroyć, Elżbieta Konończuk, Andrzej Lechowski, Walentyna Łojewska, Anna Moroz, Michał Stankiewicz, Monika Szewczyk, Sebastian Wicher, Wiesław Wróbel.

Jeśli chcemy coś zrozumieć z dziejów i teraźniejszości Białegostoku musimy zdawać sobie sprawę z mechanizmów funkcjonowania zbiorowej pamięci. Według badaczy tego fenomenu, takich jak Aleida Assmann, naturalne jest zapominanie (np. rozproszenie śladów, pozostawienie ich na boku), a nie pamiętanie. W dodatku zapominanie – podobnie jak „niepamiętanie” (tracenie z oczu) – nie zawsze musi prowadzić do utraty przeszłości. Dzieje się tak tylko wówczas, gdy ma ono charakter „aktywny”, kiedy polega na niszczeniu (cenzura, palenie książek itp.). Powstaje więc pytanie, czy na przykład słaba znajomość pewnych wątków z historii Białegostoku wśród mieszkańców miasta, między innymi historii białostockich Żydów, charakteryzująca – w świetle badań socjologicznych – naszą pamięć zbiorową, jest przykładem niepamiętania czy owego agresywnego zapominania. W przypadku miasta, którego dzieje składają się z uporczywych zerwań i nieciągłości, podstawowym błędem byłoby zbagatelizowanie skali i doniosłej, paliatywnej funkcji białostockiego niepamiętania. Mylne jest też założenie, że normę stanowi automatyczna zgoda między indywidualną pamięcią świadków historii i potomków ofiar, na przykład Holokaustu, a pamięcią zbiorową białostoczan, Podlasian, Polaków. Droga do uzgodnienia obu typów pamięci bywa zazwyczaj długa i wyboista. Pojawiają się też inne pytania:
- Na jakim etapie pracy pamięci jesteśmy w Białymstoku (pamięć archiwizująca/magazynująca/bierna, pamięć funkcjonalna/selektywna/aktywna)?
- Jak wielokrotne zerwania ciągłości kulturowej wpływają na proces przekazywania pamięci?
- Jak funkcjonuje pamięć w przestrzeni publicznej miasta, jaką historię opowiadają jej widzialne znaki (pomniki, architektura), co komunikuje ich brak lub zaniedbanie?
- Jaka jest relacja między pamięcią a literaturą/sztuką, jaką rolę pełnią teksty, dzieła sztuki, teatr w przepracowywaniu pamięci pogranicza?
- Jeśli na pograniczu miasto bywa „polem walki” o pamięć, co może nastąpić po konflikcie pamięci?
- Jaka jest białostocka „polityka pamięci”?
- Czy w Białymstoku dochodzi do agresywnego zapominania, jakie są przyczyny tabuizowania pamięci?
- Czy etyczny obowiązek pamiętania (jako warunek przetrwania każdej kultury) pozwala godzić się na/ze stratę/ą?
- Jak funkcjonuje pamięć w czasach centralizacji kultury, a jak w czasach decentralizacji, czy pamięć narodowa i pamięć(ci) regionalna/e pozwala/ją się uzgodnić?

W ramach przygotowania do dyskusji proponujemy (nieobligatoryjnie) zapoznanie się z następującymi tekstami:
•    Aleida Assmann, Kanon i archiwum oraz Brzemię przeszłości. O statusie „świadka historii”, w: tejże, Między historią a pamięcią. Antologia, Warszawa 2013.
•    Ewa Domańska, Historia ratownicza, „Teksty Drugie” 2014, nr 5.
•    Elżbieta Rybicka, Pamięć i miasto. Palimpsest vs pole walki, „Teksty Drugie” 2011, nr 5: http://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=48426.
•    Magdalena Saryusz-Wolska, Kulturowe konteksty pamięci i zapominania, w: tejże, Studia o pamięci i miastach, Warszawa 2011.

Teksty dostępne są w Lektorium Wydziału Historyczno-Socjologicznego (pl. Uniwersytecki 1). Ponadto osoby zainteresowane mogą je otrzymać po przesłaniu prośby na adres Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..

Biorąc za punkt wyjścia powyższe obserwacje, pytania i zaproponowane lektury, zapraszamy do dyskusji na temat pamięci i niepamiętania, jako procesów kształtujących nie tylko wyobrażenia białostoczan o przeszłości, ale także współczesną kondycję i przyszłość miasta. Podczas spotkania chciałybyśmy te zagadnienia poddać refleksji i krytyce, zderzyć z innymi poglądami, pogłębić, rozwinąć, skonfrontować z codzienną praktyką mieszkańców Białegostoku. Zachęcamy również do zapoznania się z innymi wątkami poruszonymi podczas poprzedniej debaty – z pewnością także wiele spośród nich wartych jest kontynuacji. Dla przypomnienia, zapis tekstowy styczniowego spotkania dostępny jest pod adresem: http://fundacja.uwb.edu.pl/352-zapis-dyskusji-oto-kim-jestesmy-jestescie